Na de digitale aftrap van het jaarprogramma, kwamen de Cirkelstad Groene Hart partners op donderdag 17 februari samen voor de community of practice met als thema ‘Van hergebruikte, biobased materialen tot aan oogsten en herbestemmen’.
Dankzij de versoepelingen van de coronamaatregelen, kwamen we bij elkaar in het bedrijfsgebouw van Vlasman Betonbewerkings- en Slooptechnieken in Alphen aan den Rijn. Nico van Hoogdalem en Rosano Derby heetten de aanwezigen welkom namens Cirkelstad om daarna het woord te geven aan Jan Stokman van gastheer Vlasman (zie ook de foto hieronder).
Oogsten in plaats van slopen
Vanuit een energieneutraal gebouw werkt Vlasman aan de missie: ‘Wij leggen het fundament voor een duurzame vernieuwing van bebouwing, infrastructuur en omgeving’. Voor het ontmantelen van gebouwen, inventariseert Vlasman de herbruikbare materialen. Na demontage bieden ze de materialen aan bij partners voor hergebruik. Zo kan Vlasman een bewijs van afname bieden. Daarnaast is het op deze manier niet nodig om een eigen ‘hub’ of opslag van materialen te hebben. Dat laatste is tegelijkertijd een uitdaging, omdat lokale partners een cruciale rol spelen hierin. Jan Stokman verduidelijkt: “Het is daarom belangrijk om partners te blijven vinden door heel Nederland. Want het heeft weinig zin om in Limburg materialen te oogsten die daarna in Groningen toegepast moeten worden”.
Uitdagingen bij circulair slopen
Oogsten (‘urban mining’) in plaats van slopen levert meer uitdagingen op. Want niet alle verbindingen zijn op een goede manier uit elkaar te halen en lang niet alle materialen zijn herbruikbaar. Denk hierbij aan gevaarlijke materialen zoals Chroom-6 en asbest. Daar komt bij dat er voor bepaalde producten (nog) geen afzetmarkt is. Ook is circulair slopen tijdrovender dan traditioneel slopen.
Circulaire renovatie van eigen kantoor
De adviseurs van Merosch zijn adviseurs voor toekomstbestendige én duurzame gebouwen en gebieden. Peter Stam onderschrijft die ambitie in zijn presentatie, waarin de circulaire huisvesting van Merosch zelf de basis is.
Vijf van de tien R-en
Merosch had namelijk de ambitie om een leegstaande gymzaal in Bodegraven met behoud van waarde circulair te renoveren tot een inspirerende werkplek met een gezond en prettig werkklimaat. Vijf R-en uit het 10R-ladder komen terug in de renovatie: reuse & redistribute, recycle en in minimale mate refurbish & remanufacture.
Conclusies en aanbevelingen na dit project:
- De beginwaarde van een gebouw is essentieel, zowel casco als de toegepaste materialen.
- De industrie wordt nog onvoldoende geprikkeld/verplicht voor terugname product. Ze zitten niet te wachten op retourstromen.
- Hergebruik en afvalscheiding lonen nog niet. De loonkosten zijn te hoog, materiaalkosten te laag.
- Cultuur en houding zijn cruciaal en dat begint bij leidinggevenden.
- Keuring, garantie en distributie zijn doorslaggevend bij circulaire economie.
- Enorme potentie voor praktisch opgeleide vakmensen.
- De inzet van biobased materialen en het reviseren van installaties zijn kansrijk!
Het Nieuwe Normaal
Langs de meetlat van Het Nieuwe Normaal 0.2 bleek dat het gebuikte materiaal lastig te berekenen was, omdat het een bestaand gebouw is. Niettemin scoort het kantoor van Merosch na de renovatie boven excellent wat betreft schaduwkosten: MPG 0,46 ten opzichte van 0,75 volgens HNN 0.2 en 0,5 als excellente score. Ook de indelingsflexibiliteit scoort goed: zo’n 64% (HNN 0.2 = 30% en hoger). Op slide 30 en verder van de presentatie zie je meer over de toetsing volgens Het Nieuwe Normaal 0.2.
Ketenvorming biobased materialen
Tenslotte was het woord aan Seleen Suidman en Dan Mulder van SPAAK Circular Solutions voor hun presentatie: ‘Ketenvorming biobased materialen’. Met de takken Venture Building en Consultancy hebben zij één doel: bouwen aan de circulaire economie. Zij doen dat binnen drie thema’s: valorisatie van reststromen, landgebruik en bouw. Op het snijvlak van die drie bevindt zich de markt- en ketenvorming natte teelten.
Hiervoor werken zij aan en met een rekentool voor een verdienmodel, communicatie met boeren en verwerkers en ketenvorming met marktpartijen. Om daar te komen, is een pilotproject natte teelten gestart. De belangrijkste doelen van de pilot zijn hoogwaardig materiaal, levensvatbaarheid en toepasbaarheid op grote schaal.
Rekentool
De rekentool schetst twee scenario’s:
Stap 1 in het proces is altijd communicatie met de boeren. Dat begint met het in kaart brengen van het gedeelde doel. Vervolgens volgen de fasen van observeren en leren, reflecteren en plannen. Daarna volgt een fase van opschalen en de landschapsaanpak. Om tenslotte te komen tot prototypen en innoveren. Stap 2 is de samenwerking met de boeren in de doelregio opzetten.
Samenwerking met boeren
Om met boeren in doelregio goed samen te werken, volgt SPAAK een vijftal stappen. Allereerst brengen ze de types boeren in kaart. Vervolgens gaan ze in contact met boeren en initiatieven die al bezig zijn met ‘vernatting’. Daarna evalueren ze samen de rekentool. Daaropvolgend organiseert SPAAK bijeenkomsten en demonstratiedagen bij boeren om tenslotte deelnemende boeren te koppelen aan de keten. Tot nu toe zijn de reacties van boeren positief.
Toepasbaarheid biobased materialen
Op de vraag aan de aanwezigen hoe architecten kijken naar biobased materialen, kwam het antwoord: “Als de biobased materialen dezelfde isolatiekwaliteit hebben als traditionele materialen en ze ook wat betreft prijs competitief zijn, zijn ze voor ons zeker interessant. Maar de toepassing in bijvoorbeeld zorggebouwen vormt dan wel een uitdaging. Want daar zijn ze erg terughoudend met het gebruik van biobased materialen vanwege de kans op bijvoorbeeld schimmelgroei. Dat zijn afwegingen die gemaakt worden in de bouweisen”.
Janine Otten van JANE architectuur merkt hierover op: “Dat is best opvallend, want als je een muur dicht maakt met een traditionele opbouw, heb je meer kans op schimmel dan bij biobased materiaal”.
Stof tot nadenken dus. En ook zeker iets om op terug te komen in een van de komende bijeenkomsten. Daarnaast vind je meer over biobased bouwen op de website van Cirkelstad.
Wil je de presentaties van Vlasman en Merosch inzien?
Je kunt ze hieronder downloaden (pdf).
- Presentatie van Vlasman
- Presentatie van Merosch
Dinsdag 22 maart staat Cirkelstad Drechtsteden in de spotlights. Heb je een circulaire casus uit die regio en wil je daar meer over vertellen? We horen graag van je! Je kunt je online aanmelden voor deze bijeenkomst: https://forms.office.com/r/W0hfWb63N6
