Projectevaluaties geven veel inzichten om op door te pakken

Vooraf de focus vastleggen zorgt voor duidelijke kaders en duurzame keuzes in het project. En gezondheid van bouwmaterialen blijk nog moeilijk te kwantificeren. De tweede bijeenkomst van Het Nieuwe Normaal Zuid-Holland staat geheel in het teken van de inzichten die de projectevaluaties hebben opgeleverd. 

Gastheer van deze tweede bijeenkomst is Mark Compeer van Nice Developers en initiatiefnemer van SAWA. Dit houten wooncomplex van vijftig meter hoog verrijst aan de Lloydpier in Rotterdam dat door de integratie van overdadig groen en nestkasten bijdraagt aan de biodiversiteit van de stad, bereikbaar is voor verschillende inkomensgroepen, en waar mensen zorg hebben voor elkaar en de natuur. Dit is het project wat Nice Developers evalueert in dit traject. Op steenworpafstand van de bouwplaats heeft Nice Developers een voormalig wijkcafé tot uitvalsbasis uitgeroepen.

Na een welkomstwoord van Thirza Monster nemen Tessa Verhulst en Yaël Ben Basat van Alba Concepts de aanwezigen mee in de inzichten die de projectevaluaties in Zuid-Holland hebben opgeleverd. Zo laat het project De Vlakkenburg van RoosRos Architecten zien dat vooraf de focus vastleggen voor duidelijke kaders en duurzame keuzes in het project zorgt. “In dit project”, ligt Tessa Verhulst toe, “is vooraf de vraag gesteld ‘hoe gaan we biobased bouwen? En hoe kunnen we dat dan doen?’ Als je het daar vooraf gezamenlijk over eens bent, leidt dat ook tot resultaat.” Bij het door Van der Hulst Bouwbedrijf ingebrachte project De Kabel in Voorhout kwam vooral de intrinsieke motivatie naar voren om op wetgeving vooruit te lopen. “Een dergelijke invalshoek biedt kansen om nu te oefenen en zo klaar te staan voor de toekomst.”

Een ander inzicht is dat meerkosten in een project kunnen worden voorkomen wanneer circulair ontwerpen, industrialiseren en standaardiseren vanaf de start het vertrekpunt is. Uit verschillende evaluaties blijkt verder dat Woningborg niet altijd een afbouwgarantie geeft voor houtbouw. En dit betekent volgens verschillende partijen een serieuze barrière voor houtbouwprojecten. Mark Compeer herkent dit met zijn houten SAWA als geen ander. “Maar”, zo is zijn ervaring, “op het moment dat je vooraf met elkaar gaat zitten, helpt dat wel. Het is vaak een kwestie van onwetendheid. Je moet ze enigszins in de ontwikkeling meenemen.”

Kansen

Vanuit de evaluatiegesprekken kwam ook naar voren dat Het Nieuwe Normaal nog onvoldoende inzet op het sluiten van lokale kringlopen. “Het kan kansen bieden voor het betrekken van de landbouw bij het produceren van bouwmaterialen”, voegt Tessa toe. We nemen dit mee in het Samen Versnellen team. Overigens zijn er hier en daar wel al experimenten.”

Thirza Monster: “Ik weet bijvoorbeeld van een woningcorporatie die een relatie wil leggen met lokale boeren voor de levering van bijvoorbeeld hennep, vlas of lisdodde als grondstof voor isolatiematerialen.”

Meetmethoden

Een aantal inzichten heeft betrekking op de data-aspecten en meetmethoden. Zo is het belangrijk dat er een behoeftesteller van meetbare data van duurzame projecten komt. Tessa: “Met andere woorden, waarom berekenen wij het? Dit geven we straks terug aan het ministerie van Binnenlandse Zaken om dit in wetgeving neer te leggen.” Een heikel punt is dat MPG-scores niet de ware circulaire waarde van biobased projecten weergeven.

“We moeten”, concludeert Tessa, “aangeven wat er in de MPG-methodiek niet goed zit.” Ze krijgt bijval vanuit de zaal. “We willen vooroplopen en projecten circulairder maken, maar dan moet dat ook in de scores zichtbaarder zijn.” Tegelijkertijd moeten meetmethoden het doel niet in de weg staan. “Processen gaan stuk, omdat dat een doel op zich wordt. Dat moet je zien te voorkomen”, klinkt het uit de zaal.

Voorwaardes

Vervolgens neemt Verhulst de voorwaardes door die vanuit het landelijk programma Samen Versnellen zijn geformuleerd om met Het Nieuwe Normaal te gaan werken. De eerste voorwaarde betreft ondersteuning vanuit bestuur en management oftewel een top-down support. Tessa: “Dat begint dus bij de vraag of je vandaag al in een uitvraag of tender iets uit Het Nieuwe Normaal kunt meegeven zodat partijen zich kunnen onderscheiden.”

Nico van Hoogdalem van iCircl en Cirkelstad Zuid-Holland geeft aan dat de gemeente Rotterdam op dat vlak al meedoet. “Je ziet dat de markt worstelt omdat door die vragen ze anders moeten gaan ontwikkelen.” Andere voorwaarden zijn partnerschap op basis van gelijkwaardigheid, het stellen van gemeenschappelijke circulaire doelen en het samenstellen van projectteams met mensen die intrinsiek gemotiveerd zijn om circulair te bouwen. “Bij dat laatste punt zie je wel vaak dat wanneer mensen uit een projectteam stappen het lastig is om die plek weer op te vullen”, zegt Tessa. Iemand uit de zaal merkt op dat een project met een team vol enthousiastelingen de finish niet haalt. “Een kartrekker moet je binnen een team ook kunnen afremmen. Je hebt ook realisten nodig.”

Leiderschap

Tenslotte gaat het voor de koffiepauze nog even over de inzichten vanuit het landelijke Samen Versnellen programma. Een kleine discussie volgt op het aspect van pionierend leiderschap en het bewaken en expliciet maken van circulaire ambities. “SAWA”, zo voert Mark Compeer aan, “komt uit onszelf. Voor Het Nieuwe Normaal heb je prikkels nodig. Anders krijg je de markt niet in beweging. Dan versnel je niet.”

Waar het volgens de aanwezigen om gaat is dat er prikkels komen in de vorm van subsidie of opdrachtgevers die massaal op een andere manier gaan uitvragen. Thirza Monster: “Diverse partijen uit Eindhoven hebben onlangs een convenant ondertekend om Het Nieuwe Normaal te omarmen. En de provincie Utrecht heeft een convenant toekomstbestendig bouwen geïnitieerd. Dus er komt beweging.”

Aan de slag

Na de pauze staat de vraag centraal in hoeverre de deelnemers al met Het Nieuwe Normaal aan de slag zijn. Dit is op basis van de evaluaties van de projecten. Yaël Ben Basat loopt door de negen indicatoren van Het Nieuwe Normaal. “Als het gaat om de omgang met restmateriaal blijkt dat niet alle projecten een sloopopgave hadden. Wel is woningcorporatie Wooncompas in een beginfase met de sloper gaan zitten om te bespreken wat er met de materialen kan worden gedaan.” Ook is omgang met restmateriaal volgens Yaël nog niet echt een topic. De losmaakbaarheidsindex blijkt bij iedereen bekend. “Het kwantificeren echter nog niet.”

Bij velen is het begrip Construction Stored Carbon niet duidelijk. Ook blijkt de tool om het te berekenen niet voor iedereen even gemakkelijk. Mark Compeer brengt naar voren dat het vooral gaat om logisch nadenken over hoe je met circulariteit omgaat. “Meetbaar maken zou een goede volgende stap zijn zodat we het na SAWA nog beter kunnen doen.”

Meetmethodiek ontbreekt

Andere punten die Yaël naar voren brengt, zijn indelingsflexibiliteit, “tool werd niet gebruikt”, en toxiciteit. “Daar is nog niet actief op gestuurd. Het is ook nog onmogelijk om voor 100 procent de toxiciteit van materialen te weten. Die meetmethodiek is er nog niet.”

Op het gebied van samenwerking en management constateert Yaël dat de meeste partijen met plezier met elkaar samenwerken. “Er is respect voor elkaars belangen. In de verschillende projecten bewoog men vaak naar elkaar toe. Zo had Wooncompas bijvoorbeeld nog geen circulaire ambities op een specifiek project, maar wilde het bouwbedrijf dit graag.” Verder worden de meeste projecten in bouwteams en met geïntegreerde contracten uitgevoerd.

Doorkijkje

Aan het einde van de bijeenkomst volgt een doorkijkje naar de derde en laatste sessie. Deze staat in het teken van implementatie. Tessa Verhulst geeft aan dat de deelnemers voor deze sessie zelf met input kunnen komen. “Waar hebben jullie behoefte aan?”, vraagt zij aan de aanwezigen. De antwoorden op deze vraag zijn divers. Zo wil de één graag de projectevaluaties inhoudelijk doornemen om zo de scores beter te kunnen interpreteren. De ander wil een korter en bondig overzicht hoe je tot de essentie komt om goed te scoren. “Ik zou graag een routekaart willen waar je op kan sturen en handvatten om circulariteit in de projecten te implementeren”, merkt iemand op. Een ander wil graag in het kader van kennisuitwisseling een kijkje bij elkaar in de keuken doen. “Daarom pleit ik voor het bespreken van de praktijkcasussen.” Verschillende van deze suggesties komen terug tijdens de implementatiesessie op dinsdag 15 november in het provinciehuis Zuid-Holland.